قطعات آسانسور

آسانسور ها به کمک موتور های الکتریکی کار میکنند . این الکترو موتور ها اکثرا بالای آسانسور در اتاقی به نام موتور خانه قرار دارند . الکترو موتور ها دارای فلکه هایی هستند که این فلکه ها شیار هایی برای قرار گرفتن کابل های فولادی یا به اصطلاح سیم بکسل را دارا هستند . کابین آسانسور توسط سیم بکسل ها ، الکتروموتور و ریل های راهنما بین طبقات به صورت عمودی حرکت می کند .

اولین آسانسور در قرن ۱۸ توسط شخصی به نام لویی پانزدهم به عنوان وسیله ای برای مسافر اختصاص داده شد که قادر به حرکت از همکف به بالکن و بلعکس بود و به این صورت کار میکرد که وزنه و قرقره ها به دست افرادی به دستور پادشاه از طبقه بالا به پایین حرکت داده می شدند . به آن وسیله صندلی پرواز نیز گفته میشد .

سر انجام در سال ۱۸۰۰ میلادی ، آسانسور قدم به عرصه پیشرفت نهاده و به دست انگلیسی ها اتاقکی ساخته شد که توسط نیروی بخار جا به جا میشد ولی باز هم مشکلاتی داشت و از ایمنی پایینی برخوردار بود . که این مشکل هم در سال های بعد به دست الیشا اوتیس ، که بنیان گذار اولین شرکت ساخت آسانسور نیز هست ، حل شد و او با طراحی   آسانسوری ایمن که دارای ترمز ایمنی بود و امروزه آنرا آسانسور کششی مینامیم ، این وسیله را به صورت جدی در جهان  ترویج داد . او برای اولین بار این سیستم را در سال ۱۸۵۴ در نمایشگاه جهانی نیویورک به نمایش گذاشت .

از مطالعه معماری در سال های دور متوجه میشویم که در آن زمان هم پتانسیل ساخت ساختمان های بلند وجود داشته است ولی مشکلی که مانع از این کار میشده ، وجود تعداد پله های بسیار زیاد و طاقت فرسا بوده است و ما در واقع رهایی از این مشکل را مدیون علم و درایت الیشا اوتیس می باشیم .

اولین آسانسور در جهان در تاریخ ۱۸۷۴ در ساختمانی در نیویورک توسط شرکت اوتیس ساخته و نصب گردید.

استفاده از آسانسور در ایران را تقریبا میتوان به دوره دوم پهلوی نسبت داد که تقریبا میتوان گفت این صنعت قدمتی ۸۰ ساله در کشور ما دارد . امروزه با توجه به اینکه آپارتمان سازی به شدت رواج یافته و خانه ها همه از حالت ویلایی به برج هایی آسمان خراش تبدیل شده اند ، صنعت آسانسور به شدت مورد استقبال قرار گرفته است .

برای قراردادن آسانسور در ساختمان ها ، باید در زمان طراحی ساختمان ، فضای کافی را در نظر گرفت که البته این موضوع را هم باید با در نظر گرفتن ارتفاع و جمعیت ساکن و کاربری ساختمان ها پیش بینی کرد ، زیرا پس از اجرای ساختمان اضافه نمودن فضای چاه آسانسور تقریبا امری غیر ممکن است .

محلی که قرار است آسانسور در آن حرکت کند ، دارای سه بخش اصلی موتورخانه (محل قرارگیری تابلو فرمان ، موتور و سایر تجهیزات) ، چاه آسانسور (محل حرکت کابین آسانسور و نصب درب و ریل ها) و چاهک (پایین ترین قسمت که بافرها و ضربه گیر ها درآن هستند) آن می باشد .

آشنایی با قطعات آسانسور

آسانسور وسیله ایست الکترومکانیکی که از قطعات مختلف و بسیار زیادی تشکیل میشود که هرکدام در زمینه حرکت صحیح و استاندارد آسانسور بسیار نقش موثر دارند .

آسانسور ها از قطعات بسیار زیادی مانند:

• موتور
• تابلو فرمان
• کابین
• ریل
• تراول کابل
• سیم بکسل
• گاورنر
• فلکه هرزگرد
• جعبه رویزیون
• قلاب سربکسل
• وزنه تعادل
• درب کابین و درب قطعات و…

تشکیل شده اند ، که در زیر به توضیح چند مورد میپردازیم.

نمای کلی از یک آسانسور و قطعات آن

کابین اسانسور

کابین آسانسور همان قسمتی است که ما بسیار با آن سر و کار داریم و مانند اتاقکی است که مسافران و یا بار ،  داخل آن قرار گرفته و جابجا می شوند . کابین ها دارای دکورهای داخلی متفاوتی هستند که بسته به سلیقه اشخاص میتوانند به صورت دلخواه انتخاب شوند : تمام استیل ، ام دی اف ، ترکیبی از ام دی اف و استیل و یا هر چیز دیگری …

کابین ها باتوجه به میزان ظرفیت و نوع کاربری در ابعاد و ارتفاع مختلف ساخته و مورد استفاده قرار میگیرند : نفر بر ، باربر ، غذابر ، ماشین بر ، تخت بر ، لیفتراک بر و شیشه ای و…

یک کابین استاندارد آسانسور بر اساس تعداد ورودی ها و مکان قرارگیری آنها به سه دسته  کابین معمولی ، کابین دو درب روبرویی و کابین دو درب جانبی طبقه بندی می شود .

ابعاد استاندارد کابین

برای جلوگیری از اضافه بار کابین بایستی میزان فضای قابل دسترس کابین محدود شود و به میزان بار نامی آسانسور وابسته باشد .

تعداد سرنشینان آسانسور با توجه به فرمول زیر محاسبه می شود :

۷۵ / بار نامی = تعداد سرنشینان

که در آن ۷۵ نمایانگر وزن میانگین اشخاص بر حسب کیلو گرم می باشد.

تعاریف زیر برای ابعاد کابین بسیار مهم می باشد :

عرض کابین  (CW) : ابعاد عرضی بین سطوح داخلی دیوار کابین که بطور موازی با درب ورودی و ۱ متر بالاتر از کف کابین اندازه گیری می شود .

ارتفاع کابین (CH) : فاصله عمودی داخلی بین کف تا سقف کابین می باشد . روشنایی و سقف کاذب کابین بر طبق این ابعاد محاسبه می شود.

عمق کابین (CD) : ابعاد عرضی بین سطوح داخلی دیوارهای کابین که از زوایای درست تا عرض کابین و ۱ متر بالاتر از کف اندازه گیری می شود .

ریل آسانسور

وظیفه ریل آسانسور هدایت کابین و قاب وزنه تعادل در حرکت عمودی و محدود کردن حرکات افقی و همچنین جلوگیری از نوسانات کابین به علت نیرو های خارج از مرکز در اثر جا بجایی نفرات و بار داخل آن می باشد . علاوه بر این توقف و نگه داشتن کابین در هنگام عملکرد مکانیزم ایمنی نیز به عهده این قطعه می باشد . از وظایف دیگر ریل می توان به توقف و نگه داشتن کابین در جهت عمودی اشاره کرد.

ریل های آسانسور بر اساس ابعاد بال تیر نیز تقسیم می شوند. طبقه بندی ریل ها بر اساس ریلT۵, T۹, T۴۵, T۱۶ و T۱۲۵ صورت می پذیرد. برای سرعت های کم برای کابین آسانسور ریل های T۵, T۴۵ و برای ریل سرعت بالای حرکتی کابین ریل های T۹ , T۱۶, T۱۲۵ مناسب می باشد

درب طبقات آسانسور

درب طبقات اسانسور دارای اشکال مختلفی میباشد . برای ایجاد ایمنی و ورود و خروج مسافر به داخل کابین اسانسور درب طبقات آسانسور لازم است . درب طبقات اسانسور با توجه به طراحی آسانسور و متناسب با کاربری آن در عرض ها و ارتفاع های مختلف ساخته می شود . متداول ترین نوع درب اسانسور درب لولایی (دستی)  ، درب تلسکوپی (کنار جمع شونده) و درب تلسکوپی (از وسط بازشو)  است . البته بسته به کاربرد اسانسور از درب های اتوبوسی- آکاردئونی – گیوتینی غیره نیز استفاده می شود

موتور آسانسور

نیروی محرکه لازم برای جابجایی کابین آسانسور توسط موتور آسانسور تامین می شود در واقع  قلب و مرکز اصلی یک آسانسور ، موتور یا نیروی محرکه آن است. البته در آسانسورهای کششی همه ی نیروی لازم برای جابجایی کابین توسط موتور تامین نمی شود ؛ بلکه بخشی از این نیرو توسط وزن کادر وزنه تامین می گردد . برای مثال وقتی که کابین آسانسور در پایین ترین طبقه قرار دارد ، کادر وزته بالا می باشد و برای بالا آمدن کابین ، لازم نیست موتور آسانسور ، تمام نیروی مورد نیاز برای به حرکت در آوردن کابین را تامین کند . (دقیقا مثل عمکرد الاکلنگ ) .

موتور های آسانسور مدل های مختلفی دارند که دو نوع گیربکس و گیرلس معروف ترین آن هاست . موتور های گیرلس هم به دو تیپ موتور خانه دار و بدون موتور خانه تقسیم میشود .

موتور آسانسور توسط سیم بکسل ها و به دستور تابلو فرمان آسانسور کابین و قاب وزنه را جا میکند .

ویژگی های موتورگیربکس و گیرلس

موتور گیربکس : در این نوع موتور نیروی محرکه ورودی از الکترو موتور به قرقره کششی از طریق یک چرخ دنده می باشد و  برای انتقال توان مکانیکی از منبع تولید به مصرف کننده از دستگاه گیربکس استفاده می شود. گیربکس مانند یک واسطه بین منبع توان و مصرف کننده برای برقراری انعطاف پذیری عمل می کند.

از انواع موتور گیربکس دار می توان به دو سرعته و تک سرعته (ولتاژ و فرکانس متغیر ) اشاره کرد .

موتور گیرلس (بدون گیربکس) :  در این نوع موتور ،  نیروی محرکه از طریق اتصال مستقیم از موتور به قرقره کشش منتقل می گردد .  به لحاظ نبودن گیربکس در این موتور حجم آن کوچکتر از موتور های گیربکسی است و این باعث نصب سریع و آسان آن می شود. استفاده از این موتور باعث کاهش لرزش کابین و حرکت نرم آن در طول حرکت می شود.

از انواع موتور های گیرلس می توان به با آهنربای دائمی AC ، با ولتاژ و فرکانس متغیر AC و با ولتاژ متغیر DC اشاره کرد.

تفاوت مهم این دو موتور این است که موتور گیرلس به نسبت موتور گیربکس از انرژی کمتری مصرف می کند و تا ۵۰ درصد در هزینه های مصرف برق صرفه جویی می کند.

تابلو فرمان

تابلو فرمان آسانسور یکی از مهمترین بخش های آسانسور است که میتوان گفت مرکز پردازش سیستم است ، زیرا همه دستورهای لازم از طریق مدار فرمان به موتور ارسال می شود و عملکرد موتور و تمامی قطعات الکترونیکی  وابسته به دستورات تابلو فرمان است . تابلو ها معمولا در موتورخانه نصب می گردند و وظیفه کنترل حرکت کابین و  اعلام وضعیت های مختلف را یه عهده دارند . تابلو فرمان به تابلو برق سه فاز ، جعبه رویزیون ، موتور کابین ، دورانداز ها و کلیدها و  …  متصل است.  و همه ی این قطعات را تابلو فرمان کنترل می کند .

تابلو فرمان آسانسور انواع مختلفی دارد که در بین آنها میتوان تابلو فرمان دو سرعته و تک سرعته اشاره کرد . در تابلو فرمان های تک سرعته حرکت و ایست آسانسور بسیار نرم بوده و علاوه بر اینکه مسافر به سختی متوجه حرکت آسانسور در این نوع آسانسور ها میشود بلکه در عمر مفید قطعات نیز تاثیر بسیاری خواهد داشت .

پاراشوت

ترمز ایمنی یا همان پاراشوت یک جز مهم از آسانسور است که می تواند توسط فک هایش کایین را از حرکت روی ریل بازدارد . وقتی سرعت کابین بیش از حد افزایش می یابد ، گاورنر می ایستد و سیم بکسلی که گاورنر و پاراشوت را به هم وصل می کند ، اهرم پاراشوت را کشیده و فک های آن را به هم نزدیک میکند ، در این زمان بر اثر وزن کابین و سطح تماس فک ها با ریل کابین می ایستد .

تراول کابل

تراول کابل مجموعه سیم هایی هستند که ترمینال تابلو فرمان را به جعبه رویزیون روی کابین مرتبط میکند . و درواقع نوعی سیم تخت است که معمولا از ۲۴ رشته سیم نمره ۱۰ تشکیل شده است و وظیفه آن انتقال اطلاعات از تابلو فرمان به کابین و جعبه رویزیون می باشد . کابلی است که از یک سمت به تابلو فرمان و از طرف دیگر به زیر کابین متصل است و دائما به همراه آسانسور در حال بالا و پایین رفتن می باشد . به همین به آن تراول کابل می گویند .

فلکه هرزگرد

فلکه هرزگرد یکی از بخش های مهم و اساسی در سیستم تعلیق آسانسور می باشد  که برای انتقال قدرت و نیروی موتور و حرکت به سیم بکسل به کار می رود و نیروی کششی که در اثر اصطکاک ایجاد شده بین سیم بکسل و سطح شیار های فلکه می باشد .

برای یک فلکه هرزگرد در آسانسور اندازه قطر ، تعداد شیارها ، نوع شیارها حائز اهمیت است . این پارامترها باید با موتور آسانسور هماهنگ باشد و به همین دلیل هنگام خرید فلکه هرزگرد ، باید نوع موتور مشخص باشد . خوب است بدانیم قطر فلکه هرزگرد باید حداقل چهل برابر قطر سیم بکسل کششی باشد . فلکه های هرزگرد چدنی به دلیل قابلیت خوب ریخته گری ، استحکام فشاری بالا ، مستهلک ارتعاش ، خواص لرزش خوب ، قابلیت حرکت یا ایست اضطراری دورانی و همچنین مقاومت بالا در برابر خوردگی های ناشی از نصب غلط ، دارای طرفداران بیشتری هستند .

دیکتاتور آسانسور

دیکتاتور وسیله ای است که در درب های لولایی برای جلوگیری از بسته شدن شدید درب استفاده میشود . یک قطعه مکانیکی هیدرولیکی است که با گذشت زمان دیگر به درد نمی خورد و بهتر است تعویض شود زیرا جای تعمیر ندارد.  دیکتاتور وسیله ای است که می شود سرعت آن را تنظیم کرد .

الکتروسیگنال

امروزه با پیشرفت آسانسور ها  ، دو سنسور جدید  در قسمت شناسایی ، جایگزین سنسور های ثابت شده است که عملیات شناسایی را انجام می دهند و سیگنال ها را به وسیله ی تراوبل کابل به جعبه فرمان میفرستند . به این صورت آسانسور در جایگاه مناسب در طبقات قرار گیرد و از حرکت می ایستد .

قفل لولایی درب

زمانی که درب های کابین باز است و آسانسور نباید حرکت کند ، این قفل به کارمان می آید . همچنین در طبقات مختلف قفل درب های آسانسور وظیفه این قفل است .

گاورنر آسانسور

گاورنر آسانسور یکی از ابزار های مهم در بحث ایمنی آسانسور است . در واقع نوعی ترمز مکانیکی الکتریکی است که کنترل حرکت کابین را به عهده دارد . اگر آسانسور با سرعت بیش از حد حرکت کرده یا به مرحله سقوط برسد ، گاورنر ها به دلیل حساسیتی که به سرعت دارند ، با قفل مکانیکی خود در چندین مرحله باعث توقف مکانیکی کابین می شوند و سپس میکروسوئیچ هایی را که باعث قطع فرمان موتور نیز می شوند  ، تحریک می کنند تا حرکت را از سمت موتور قطع کنند . در بیشتر موارد ، گاورنر در نزدیکی فلکه کشش ، جایی در بالای چاه آسانسور نصب می شود .

گاورنر دارای دو بازوی بازشونده قلاب مانند ( بازوهای فلزی سنگین) می باشد که به محیط فلکه پین شده اند . این بازوها به صورتی نصب شده اند که می توانند آزادانه به پیش و پس گاورنر تاب بخورند . وقتی گاورنر عمل می کند باعث فعال شدن پاراشوت می شود و در نهایت باعث از حرکت افتادن کابین می شود .

مگنت درب آسانسور

مگنت درب آسانسور شامل یک سیم پیچ مغناطیسی ، یک اهرم و یک جک می باشد و بر روی کابین و طرف قفل ایمنی درب طبقات نصب می گردد . وقتی کابین در مقابل طبقه ای که در آن ایستاده است برسد ، مگنت درب باز کن هم زمان با آسانسور از کار می افتد و اهرمی که تحت فشار جک عمل میکند  ، اهرم قفل را به عقب می راند و زبانه قفل از لنگه در بیرون می آید و اجازه باز شدن درب را می دهد

کفشک آسانسور

قطعه ای است که باعث نی شود کابین و وزنه تعادل روی ریل بلغزند . کفشک ها در دو نوع لغزشی و غلطکی  وجود دارند . کفشک ها علاوه بر وظیفه اصلی خود ، در ایجاد کیفیت بالای حرکت آسانسور نقش مهمی دارند . به این صورت که نقاط اتصال ریل ها ، نقاطی هستند که ارتعاشاتی در کابین ایجاد می کنند و فنری که در کفشک وجود دارد این ارتعاشات را مستهلک می کند .

براکت ریل آسانسور

براکت ها پایه هایی هستند که به عنوان مهار کننده ریل های هدایت کننده کابین و ارتباط ریل های آسانسور به آهن کشی یا سازه درون چاه عمل می نمایند . ریل ها به وسیله براکت ها به دیواره ی چاهک آسانسور متصل می شوند و بسته به اندازه و ظرفیت کابین آسانسور و همچنین نوع ترمز آنها و سرعت حرکتشان از انواع و اقسام مختلف براکت استفاده می شود ، فاصله نصب براکت ها باید اندازه ای باشد که در صورت ترمز اضطراری، مانع مشکلات ریل شود .

انکودر آسانسور

انکودر وسیله ای الکترو مکانیکی است که حرکت دورانی شفت موتور را لحظه به لحظه به کد های دیجیتال یا آنالوگ تبدیل و برای تابلو فرمان می فرستد .  این حسگر که به محور چرخ ، چرخ دنده یا موتور متصل است وظیفه اندازه گیری  میزان چرخش را را به عهده دارد با انجام این کار میتواند جابه جایی,سرعت ,شتاب یا زاویه چرخشی را مشخص کند .

یک انکودر از قسمتای زیر تشکیل شده است :

• شفت انکودر
• گیرنده نوری
• فرستنده نوری
• خروجی الکتریکی

صفحه مدور شیشه ای و مدار واسطه جهت تبدبل سیگنال های گیرنده نوری به سطح ولتاژ استاندارد صنعتی و…

از انواع انکودر می توانیم به انکودر افزایشی و مطلق اشاره کنیم .

لقمه ی ریل آسانسور

لقمه ها قطعات فلزی هستند که بسیار مهم اند و برخلاف ظاهر ساده ای که دارن در اشکال مختلف ساخته می شوند . این قطعه ریل ها را به براکت متصل میکند  و نقش مهمی در خصوص ثابت ماندن و محکم شدن اجسام نگهدارنده به هم ایفا می کند . هنگام نصب آسانسور ، برای فیکس کردن ریلهای آسانسور به سازه فلزی (آهن آلات) چاه آسانسور از براکتها و لقمه ها استفاده می شود.

قلاب سربکسل

قلاب سر بکسل یکه وسیله مناسب جهت وصل کردن انتهای سیم بکسل به چهارچوب کابین و چهرچوب وزنه تعادل می باشد . این قطعه دارای یک سوکت گوه ای است که همراه یک فنر مارپیچ فولادی یا ضربه گیر لاستیکی می باشد . این وسیله در دو نوع متقارن و نامتقارن ساخته می شود .

همانطور که در ابتدای مبحث هم گفته شد ، آسانسور از قطعات بسیاری تشکیل شده است که در این مقاله سعی شد خلاصه ای از ساختار کلی یک آسانسور گفته شود و قطعات اصلی به شما علاقمندان معرفی گردد تا به شما یک دید ابتدایی در این باره بدهد .