مخترع آسانسور کیست؟ تاریخچه آسانسور در ایران

بسیاری از افراد تصور می کنند که آسانسور یک اختراع مدرن است اما با مطالعه تاریخ و مشاهده تصاویر به جا مانده از قرن ها قبل متوجه می شویم که انسان از هزاران سال پیش از وسایلی برای بالا و پایین بردن افراد و محموله ها استفاده می کرده است.

بر اساس نوشته های ویتروویوس “مخترع و معمار رومی” در ۲۳۶ سال قبل از میلاد مسیح، اولین آسانسور توسط ارشمیدوس “ریاضی دان یونانی” اختراع شد که از یک بشکه که توسط ناب و نیروی انسانی حرکت می کرد، تشکیل شده بود.

در روم باستان هم برای منتقل کردن گلادیاتورها و حیوانات به میدان نبرد، از جرثقیل هایی که با وزنه تعادل و دستگیره گردان کار می کردند، استفاده می شد. در قرن هجده، لوئی پانزدهم وسیله ای ساخت که به صندلی پرنده شهرت یافت و برای حمل افراد به طبقات بالای کاخ ورسای کاربرد داشت.

در اواسط قرن نوزدهم آسانسورهایی که با بخار یا آب حرکت می کردند مورد استفاده عموم مردم قرار گرفتند. این آسانسورها با کمک طناب هایی بالا و پایین می شدند و از آنجایی که احتمال فرسوده شدن یا پارگی آنها زیاد بود، افراد کمی از این وسایل استفاده می کردند.

الیشا اوتیس مخترع آسانسور

در سال ۱۸۵۲، الیشا گریوز اوتیس، اولین آسانسور با ترمز اتوماتیک را ساخت و انقلاب بزرگی در این صنعت پدید آورد. اوتیس در جوانی مشاغل مختلفی از قبیل احداث آسیاب آرد، تأسیس کارخانه چوب بری و کار در کارخانه عروسک سازی را مورد امتحان قرار داد و چندین ماشین مختلف نیز اختراع کرد.

در آن سال ها او توانست ترمز ایمنی قطار و یک تنور اتوماتیک پخت نان نیز به ثبت رساند. در اوایل سن چهل سالگی وقتی اوتیس مشغول نظافت کارخانه قدیمی و متروکه محل کارش بود، با خود فکر کرد که چطور می تواند نخاله های ساختمانی را به طبقات بالا منتقل کند؛ در نتیجه با پسرانش به طراحی یک آسانسور ایمن و کاربردی پرداخت.

بعد از آزمایش موفقیت آمیز این آسانسور، اوتیس شرکت آسانسور خود را ثبت کرد و در سال ۱۸۵۲ آن را در نمایشگاه جهانی نیویورک در معرض نمایش عمومی قرار داد. آسانسور الیشا اوتیس مجهز به یک ترمز اتوماتیک بود که در صورت پاره شدن کابل نگهدارنده، به صورت خودکار فعال می شد و از سقوط کابین جلوگیری می کرد.

بعد از این نمایشگاه، اوتیس سفارشات زیادی دریافت کرد و توانست انواع موتورها و سوپاپ بخار سه جهته را نیز ثبت اختراع کند و فعالیتش را گسترش دهد. آسانسور بی خطر و ایمن اوتیس با ترمز اتوماتیک کار می کرد که در صورت پاره شدن کابل ها می توانست کابین را به سرعت متوقف کند؛ اختراع او موجب امنیت در آسانسورهای کابلی شد.

در سال ۱۸۵۴ آسانسور بی خطر اوتیس در کاخ کریستال نیویورک نصب شد و پس از آن در ساختمان فروشگاه ای. وی. هووات نیز مورد استفاده قرار گرفت؛ این اتفاقات موجب شهرت جهانی شرکت اوتیس و رونق کسب و کارش شد.

پس از مرگ زود هنگام الیشا، فرزندانش مسوولیت اداره شرکت را به عهده گرفتند و با پیشرفت علم و تکنولوژی تغییراتی در فرایند ساخت آسانسور ایجاد کردند.

مخترع آسانسور برقی

در سال ۱۸۸۰، اولین آسانسور الکتریکی توسط مخترع آلمانی، ورنر فون سیمنز ساخته شد که در مقایسه با آسانسورهای هیدرولیکی از سرعت بالاتری برخوردار بودند و توانایی حمل بارهای سنگین را داشتند. آسانسور نیز همانند سایر اختراعات بشری، در طول زمان و با پیشرفت علم، تغییرات قابل توجهی داشته است.

تاریخچه آسانسور در ایران

ظهور اولین آسانسور به زمان ناصرالدین شاه و بعد از سفر او به اروپا برمی گردد. او پس از بازدید از بیمارستان سنت توماس، دستور نصب آسانسور در کاخ گلستان را داد و بعدها نیز به دستور احمد شاه یک آسانسور در پالایشگاه آبادان نصب شد؛ اما امروزه اثری از آنها باقی نمانده است.

در واقع صنعتی شدن آسانسور در ایران به هشتاد سال قبل و زمان رضا شاه بر می گردد. آسانسورهای اولیه در ایران توسط کارشناسان خارجی و نسل اول متخصصان ایرانی در ساختمان های میدان سپه و باشگاه افسران نصب شد.

در اواسط دهه سی و بعد از رشد و توسعه صنعت آپارتمان سازی در ایران، صنعت آسانسور نیز رونق یافت. در ان سال ها آسانسور ها به صورت بسته بندی شده وارد و در اینجا مونتاژ می شدند. در اواسط دهه چهل اولین کارگاه تولید درب و کابین آسانسور در ایران احداث شد.

سال ۱۳۵۰ نقطه عطفی در صنعت آسانسور ایران محسوب می شود چرا که اولین کارخانه آسانسور سازی به نام ایران شیندلر در این سال و در شهر قزوین تأسیس شد. این کارخانه تحت لیسانس شرکت شیندلر سوییس بود و همزمان با بهره برداری آن، دوره های اموزشی تئوری و عملی نصب آسانسور نیز آغاز شد.

در هر دوره که تا سال ۱۳۵۷ برگزار می شد، بیست تکنسین موفق به دریافت مدرک مهارت نصب می شدند. در همان سال ها اولین کارخانه ساخت قطعات آسانسور نیز به نام تسلا ایران احداث شد و فعالیت خود را آغاز کرد. در اواسط دهه پنجاه کارخانه آسانسور و پله برقی تحت لیسانس هاوس هان آلمان، در ابهر تأسیس شد، همچنین در رشت کارخانه ایران امباربا تحت لیسانس امباربا اسپانیا احداث شد.

دهه پنجاه دوران رشد و شکوفایی آسانسور در ایران بود و متخصصان بسیاری در این زمینه آموزش دیده و مهارت لازم را کسب کردند. امروزه در ایران نیز همانند سایر کشورها، صنعت آسانسور پیشرفت های روز دنیا همگام بوده و بسیاری از قطعات آسانسور در داخل کشور تهیه و تولید می شوند.

سخن پایانی

آسانسور یکی از وسایل کاربردی است که از هزاران سال قبل مورد استفاده انسان قرار می گرفته است. اولین آسانسور با ترمز لتوماتیک توسط الیشا اوتیس و در قرن نوزدهم ساخته شد. این آسانسور کاملا بی خطر بود و در صورت پاره شدن کابل ها توسط ترمز خودکار متوقف می شد.

ظهور آسانسور در ایران به هشتاد سال قبل بر می گردد که قطعات آسانسور از کشورها دیگر وارد و در ایران مونتاژ می شدند. دوره رشد و شکوفایی این صنعت و احداث اولین کارخانه های تولید آسانسور مربوط به دهه پنجاه است. این وسیله نیز با گذشت زمان و پیشرفت علم و فناوری، تغییراتی صورت گرفته و امروزه شاهد آسانسورهای اتوماتیک با ایمنی بسیار بالا هستیم.